Από τον Ιατρό Χειρουργό – Μαστολόγο
Χρυσόστομο N. Βαλλά MD MSc
Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία 1 στις 8 γυναίκες θα νοσήσουν από καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στην Ελλάδα εμφανίζονται περίπου 6.000 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού ανά έτος ενώ τα αντίστοιχα στην Αμερική φτάνουν τα 280.000, τα οποία με τη σειρά τους σύμφωνα με την αμερικανική ένωση για την έρευνα στον καρκίνο εκτιμάται ότι θα αυξηθούν στα 440.000 ανά έτος έως το 2030. Παρατηρούμε δηλαδή μια αύξηση νέων περιστατικών της τάξεως του 50%.
Από την άλλη όμως έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό θανάτων από τον καρκίνο του μαστού από το 1989 εξαιτίας της έγκαιρης διάγνωσης και της συνεχούς εξέλιξης όσον αφορά τις χειρουργικές τεχνικές και την έρευνα νέων φαρμάκων.
ΜΠΟΡΕΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΣΤΟ;
Ναι, μπορεί στα πλαίσια της λεγόμενης πρωτογενούς πρόληψης, η οποία περιλαμβάνει τα εξής:
• Αλλαγή του τρόπου ζωής.
• Αλλαγή των διατροφικών συνηθειών.
• Μείωση του σωματικού βάρους.
Αυτό σημαίνει πως κάθε γυναίκα θα πρέπει να κάνει τακτική σωματική άσκηση τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, να απέχει από το κάπνισμα και το αλκοόλ και τέλος να ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή, όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά καθώς και τροφές πλούσιες σε Ω-3 λιπαρά οξέα.
Σύμφωνα με την τελευταία τυχαιοποιημένη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό της αμερικανικής ένωσης για την έρευνα στον καρκίνο, η αεροβική άσκηση 150 έως 300 λεπτά την εβδομάδα μειώνει την πιθανότητα μια γυναίκα να νοσήσει στη ζωή της από καρκίνο του μαστού.
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ ΜΑΣΤΩΝ. ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ; ΒΟΗΘΑΕΙ;
Ο πιο απλός τρόπος μια γυναίκα να αναγνωρίσει οποιαδήποτε αλλαγή στο μαστό της είναι η αυτοεξέταση. Θα πρέπει να γίνεται μηνιαίως από την 7η έως την 14η ημέρα του κύκλου και από την ηλικία των 20 ετών. Για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και εγκύους θα πρέπει να γίνεται την ίδια μέρα κάθε μήνα. Η αυτοεξέταση των μαστών γίνεται χρησιμοποιώντας το δεξί χέρι για τον αριστερό μαστό και αντίστροφα. Τοποθετούμε το δεξί ή το αριστερό χέρι πάνω από το κεφάλι και με επίπεδα τα δάκτυλα του αριστερού ή του δεξιού χεριού αντίστοιχα πιέζουμε απαλά με μικρές κυκλικές κινήσεις γύρω από ένα φανταστικό ρολόι. Ξεκινάμε από το ανώτερο σημείο του μαστού σαν να είναι η 12η ώρα και μετακινούμαστε προς την 1η συνεχίζοντας μέχρι να επανέλθουμε στη 12η. Πολλές φορές συμβουλεύουμε τις γυναίκες αυτή τη διαδικασία να την κάνουν κατά την διάρκεια του μπάνιου όπου τα χέρια γλιστρούν πιο εύκολα σε υγρό δέρμα.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η αυτοεξέταση από μόνη της δεν αρκεί για την πρόληψη και βεβαίως δεν οδηγεί στη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να γίνεται η δευτερογενής πρόληψη.
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ. ΤΙ ΕΙΝΑΙ; ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ;
Δευτερογενής πρόληψη σημαίνει έγκαιρη διάγνωση. Με τη δευτερογενή πρόληψη υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εντοπιστεί μια κακοήθεια στο μαστό εν τω γενέσι, μη ψηλαφητή, που μπορεί να αντιμετωπιστεί έγκαιρα με πλήρη ίαση και με ελάχιστους χειρουργικούς και φαρμακολογικούς χειρισμούς.
Αλλά και στην περίπτωση μη έγκαιρης διάγνωσης, οι σύγχρονες και εξατομικευμένες μέθοδοι χειρουργικής και φαρμακολογικής θεραπείας, μας επιτρέπουν να έχουμε εξίσου τα ίδια αποτελέσματα πλήρης ίασης για τον καρκίνο του μαστού.
Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει την Ψηφιακή Μαστογραφία, τον Υπέρηχο Μαστών και την Κλινική Εξέταση Μαστών από Χειρουργό Μαστολόγο.
Η Ψηφιακή Μαστογραφία θα πρέπει να γίνεται πρώτη φορά στα 35 έτη και μετά τα 40 ετησίως, σύμφωνα πάντα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της αμερικανικής αντικαρκινικής εταιρείας.
Για τους υψηλού κινδύνου ασθενείς συστήνουμε ετησίως ψηφιακή μαστογραφία ξεκινώντας 10 χρόνια πριν την ηλικία του νεότερου μέλους της οικογένειας που νόσησε.
Η ψηφιακή μαστογραφία μπορεί να αναδείξει ογκίδια, περιοχές με διαταραχή της αρχιτεκτονικής του μαστού καθώς και συρρέουσες μικρο-αποτετανώσεις που χρίζουν περαιτέρω διαγνωστικής και χειρουργικής παρέμβασης.
Πολλές γυναίκες θεωρούν ότι ο καρκίνος του μαστού εντοπίζεται μόνο με μια μαστογραφία. Αυτό όμως δεν ισχύει διότι ένα ποσοστό 4-8% των καρκίνων του μαστού δεν απεικονίζονται μαστογραφικά και επιπλέον η μαστογραφία έχει χαμηλή ευκρίνεια και ευαισθησία σε πολύ πυκνούς μαστούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πιθανόν να υπάρχουν άμεσα ή έμμεσα κλινικά σημεία διάγνωσης που γίνονται αντιληπτά μόνο με την κλινική εξέταση και τον υπέρηχο μαστών.
Ο Υπέρηχος Μαστών είναι μια σημαντική εξέταση η οποία συμπληρώνει και δεν αντικαθιστά την ψηφιακή μαστογραφία. Θα πρέπει να γίνεται πρώτη φορά στα 35 έτη ή σε οποιαδήποτε ηλικία σε περίπτωση ψηλαφητής μάζας στο μαστό. Οι γυναίκες άνω των 40 ετών θα πρέπει να κάνουν ετησίως υπέρηχο, ενώ εκείνες με πυκνό μαστό και εκείνες που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, κάθε εξάμηνο ή και τρίμηνο εφόσον το κρίνει ο θεράπων ιατρός.
Με τον υπέρηχο μαστών μπορούμε να αξιολογήσουμε ψηλαφητά ή μη ογκίδια, θηλώματα γαλακτοφόρων πόρων, κύστεις, λεμφαδένες και άλλες οντότητες. Σε περίπτωση που οι αλλοιώσεις αυτές κριθούν ύποπτες, τότε μπορεί να γίνει μια παρακέντηση με λεπτή βελόνη ή λήψη ιστού με Core Biopsy και αποστολή του δείγματος για κυτταρολογική ή ιστολογική εξέταση, έτσι ώστε να έχουμε μια επιπλέον πληροφορία που θα μας βοηθήσει να αποφασίσουμε αν θα προχωρήσουμε ή όχι σε χειρουργική επέμβαση.
Η Κλινική Εξέταση Μαστών στα πλαίσια του προληπτικού – τακτικού ελέγχου, γίνεται από χειρουργό μαστολόγο και περιλαμβάνει:
• Την καταγραφή του ιστορικού της γυναίκας (ατομικού και οικογενειακού), ενώ ταυτόχρονα αξιολογείται η κατάταξή της ή μη σε ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
• Την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των απεικονιστικών εξετάσεων (ψηφιακή μαστογραφία, υπέρηχος μαστών και άλλες).
• Την πλήρη μαστολογική εξέταση κατά την οποία ο χειρουργός μαστολόγος θα εντοπίσει κατ’ αρχήν αλλαγές στο σχήμα των μαστών, το δέρμα και τη θηλή καθώς και τυχόν προκλητό έκκριμα αυτής και επιπλέον θα αξιολογήσει το μέγεθος και το βάθος τυχόν ογκιδίων και το εάν είναι ή μη ευκίνητα.
Η κλινική εξέταση των μαστών θα πρέπει να γίνεται ετησίως σε γυναίκες άνω των 40 ετών και ανά 3 έτη σε γυναίκες μεταξύ 20 και 40 ετών. Στην περίπτωση δε που η γυναίκα έχει πυκνούς μαστούς ή ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, τότε συστήνουμε την ανά εξάμηνο ή τρίμηνο κλινική εξέταση.